Bij aanvang van mijn speurtocht wist ik het slechts de naam van de kunstenaar, de techniek, het formaat en de datering. Mijn doel was het achterhalen van de identiteit van het jonge ventje met de rode krullen.

In mijn bescheiden verzameling kunstboeken stond een monografie over Albert Roelofs (1877-1920), geschreven door de kunsthandelaar Jan Juffermans. De auteur had bij het schrijven van dit boek waarschijnlijk kunnen putten uit het archief van de schilder; een onderdeel daarvan was een redelijk volledige verkooplijst. Ik ervoer een vreemde spanning terwijl ik bladerde door de lijst, daar las ik op pagina 104 een omschrijving die sterk overeenkwam met mijn portretje. Sterker nog, Roelofs had het ventje een naam gegeven en juist die naam zou - zoals later bleek - het onderzoek bemoeilijken.

De verkooplijst maakte melding van de naam van de opdrachtgever: M.F. Hay | Carel van Bylandtlaan 4 | ’s-Gravenhage. Mijn volgde stap werd het archief van de gemeente Den Haag. Daar kwam ik erachter dat de twee voorletters stonden voor Marley Fotheringham en ook dat Hay (Aberdeen,1879) getrouwd was met Alice Sophronia Boobar (San Francisco, 1882).

Hay bleek ingenieur te zijn en werkte in Vlissingen voor het Amerikaanse bedrijf Electric Boat Company (het huidige General Dynamics). Dat bedrijf was een joint venture aangegaan met de N.V. Koninklijke Maatschappij De Schelde voor de ontwikkeling van de eerste onderzeeboten. Hay zal een voorname positie hebben vervuld aangezien de toenmalige directeur Joseph van Raalte (1844-1926) de jonge vader vergezelde bij de inschrijving van diens eerste zoon - John Liston Hay, geboren te Vlissingen op 21 november 1906 - in het geboorteregister.

De succesvolle ingenieur maakte snel carrière, hij werkte in diverse Europese landen en wordt gezien als de auteur van het standaardwerk Secrets of the Submarine (1917).

Laten we terugkeren naar ons portret. Dat toont een tamelijk jong knulletje peuter en linksonder voorzien van de datering 1916. In dat jaar is John Liston 10 jaar oud en het kleine jochie met zijn rode krullen is allesbehalve dat. Roelofs noemde - en nu komt het - de geportretteerde in de verkooplijst Billy dus betreft het hoogstwaarschijnlijk een ander kind…

Na enkele jaren in de Zeeuwse stad te hebben gewoond verhuisde het jonge gezin naar Glasgow om eind november 1914 weer terug te keren naar Nederland. Daar woonden zij tussen december 1914 en mei 1918 aan de Carel van Bylandtlaan 4 in Den Haag. Toch vonden we in het geboortearchief van de gemeente Den Haag nergens Billy Hay. Maar dan blijkt plotseling dat de familie tijdens hun Schotse periode ook nog korte tijd in Londen heeft gewoond. Het bevolkingsregister van de Britse hoofdstad biedt vervolgens duidelijkheid want daar vinden we de inschrijving van de geboorte van Raeburn Fotheringham Hay (Londen, 9 juni 1912). Billy is dus Raeburn Fotheringham Hay en daarmee heeft ons portretje een naam gekregen!

Inmiddels reisde Hay met of zonder familie de hele wereld over en steeg zijn status als ingenieur en ontwikkelaar van onderzeeboten. Hij bleek daarnaast ook nog een goed onderhandelaar en wist zijn vaardigheden handig te benutten. Zijn internationale netwerk en de oorlogshandelingen van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog brachten hem in contact met Franklin D. Roosevelt, die tussen 1913 en 1920 het ambt bekleedde van onderminister van de Marine onder president Woodrow Wilson (maart 1913 tot maart 1921). Roosevelt benaderde Hay en gaf hem in in maart 1918 de opdracht om uit te zoeken of de Nederlandse regering bereid zou zijn het eiland Curaçao - om strategische redenen - aan de Verenigde Staten te verkopen. In Nederland bracht hij de boodschap van Roosevelt over aan de toenmalige minister van buitenlandse zaken, jonkheer John Loudon (1866-1955). Uit angst de Duitsers daarmee te provoceren en wellicht ook onze neutraliteit te verliezen wees de Nederlandse regering het Amerikaanse verzoek resoluut af. 

We keren opnieuw terug naar het portret. Het gezin verhuist dit keer naar Amerika en in de nationale archieven wordt melding gemaakt van Raeburn’s naturalisatie. Op 22 september 1937 schrijft ‘The Chicago Tribune’ over een huwelijk tussen Raeburn F. Hay en Hester Ann Thomas die na hun huwelijksreis verhuizen naar New York waar ze zich vestigen zij zich op het adres 41 West 8th Street, New York. Uit krantenberichten blijkt dat zij daar deel uitmaakten van de lokale society. 

Het bovenstaande verhaal is het resultaat van een ontzettend leuke zoektocht naar de identiteit van een jong knulletje. Natuurlijk onderneem ik als kunsthandelaar niet bij ieder portret een dergelijk actie. Dat zou veel te veel tijd opslokken, maar soms is zo ontzettend leuk om in de geschiedenis van een schilderij te stappen. Deze zoektocht, die leidde over diverse continenten wist een klein portret uit de anonimiteit te halen en bracht voor even ‘ons ventje’ spreekwoordelijk tot leven!